Uchwalenie Konstytucji 3 maja zostało uznane za święto już 5 maja 1791. Nam dane jest obchodzić już 229 rocznicę jej powstania.

 Czym była Konstytucja? Trochę historii.
Konstytucja 3 maja, właściwie – Ustawa Rządowa z dnia 3 maja – była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania wad, opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja zmieniła ustrój państwa z monarchii elekcyjnej w monarchię dziedziczną. Ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi, wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz dawała prawną ochronę chłopom. Konstytucja formalnie zniosła liberum veto i wszelkie konfederacje.

Przyjęcie Konstytucji 3 maja spowodowało opozycję targowiczan oraz sprowokowało wrogość Imperium Rosyjskiego. Konstytucja obowiązywała przez 14 miesięcy, w ciągu których Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw szczegółowych, będących rozwinięciem jej postanowień. W wojnie 1792 r. – o obronę konstytucji – Polska została pokonana przez wojska rosyjskie Katarzyny Wielkiej, wspierające konfederacją targowicką.
Sejm grodzieński, zatwierdzający drugi rozbiór Polski w 1793, uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne, w tym Konstytucję 3 Maja. Po utracie niepodległości w 1795 roku, przez 123 lata rozbiorów, przypominała ona o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch współautorów konstytucji, Hugona Kołłątaja i Ignacego Potockiego była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, uchwałą Sejmu Ustawodawczego w 1919 roku, rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe. Po II wojnie światowej obchodzono je do 1946 roku, kiedy w wielu miastach doszło do demonstracji studenckich. Od tego czasu władze komunistyczne zaprzestały obchodów i zabroniły publicznego świętowania, a próby manifestowania były często tłumione przez milicję. Święto to zostało oficjalne zniesione w 1951 roku. Narodowe Święto Konstytucji 3 Maja przywrócono w 1990 roku.

Obraz Jana Matejki „Konstytucja 3 Maja”

Wojciech Gramowski